John, fijne man,
We verhuizen de komende dagen met ons FACT-team naar een compleet gerenoveerd pand. Ik ben benieuwd hoe het eruitziet. Op de impressie-foto’s zag ik een gas openhaard. Toen ik dat enthousiast aan iemand vertelde kwam de opmerking ‘heeft de GGz daar dan geld voor?’ Daar hoef ik me gelukkig niet over te buigen, maar dat er in onze instelling zoveel aandacht is gekomen voor het feit dat herstel en menselijke zorg om een omgeving vraagt die daarbij aansluit vind ik heel goed. Dan nemen we op de koop toe dat op zo’n ‘artist impression’-beeltenis altijd van die perfect lachende en sportschool-gebouwde mensen te zien zijn, die ik in het echte leven nooit tegenkom. Dat soort animatieplaatjes doen mij ook altijd denken aan de manier waarop cliënten spreken over een psychose: alsof je in vervreemde, wat surrealistische wereld bent gevangen waarin je je ontheemd voelt van anderen.
Een paar weken geleden nam ik deel aan het jaarlijkse suïcidepreventie-congres. Dat is in menig opzicht een groot onderwerp. Misschien kunnen we daar binnenkort eens een hele heen-en-weer-mail aan weiden?
Het was voor het eerst dat ik weer eens echt naschoolde, sinds corona bemoeilijkte wat wij in deze mailwisseling altijd zo bepleiten: verbinding maken. Ineens realiseerde ik me ook dat mijn interesse in nascholingsonderwerpen veranderd is in de loop van de jaren. Een ‘nieuw’ ontwikkeld medicijn zal nooit onder de radar van mijn interesse blijven, maar veel meer dan als beginnend psychiater heb ik behoefte aan deskundigheidbevordering op het vlak van de grotere, bredere vragen: de grenzen en afbakening van psychiatrische ziekten bijvoorbeeld, de meer beschouwende kant van ons vak. Is menselijk gedrag als resultante van tientallen miljarden hersencellen aan complexe spaghettiverbindingen (en wie weet wat nog meer, laat ik dat ‘bezieling’ noemen) gewoon niet veel te complex om te duiden, en om echt te begrijpen?
Uiteindelijk kom ik altijd weer uit op de ‘moeder aller vragen’, die we al vaker bespraken in onze mailwisseling: wat maakt nu écht het verschil in ons werk? Kort gezegd concludeerden wij eerder: menselijkheid. Maar ik zie de ogen van lezers al wegdraaien, zo van ja, dat verhaal kennen we inmiddels wel. Ze hebben gelijk, maar dat is ook niet het hele antwoord natuurlijk. Begrip en empathie blijven de allerbelangrijkste ingrediënten. Maar voor mij als psychiater zijn dit ook gewoon voorwaardenscheppende aspecten om te komen tot een advies dat juist gevormd wordt door het vermogen om problemen en klachten van een afstand te kunnen bezien, ze in een breder kader te plaatsen en van daaruit tot een analyse te kunnen komen. Niet bepaald een opsomming van ‘soft skills’. (Die term kom ik steeds vaker tegen, maar sinds mijn eigenzinnige, associatieve brein er voor koos de verhaspeling ‘soft kills’ te lezen, zal ik het niet meer gebruiken)
Een voorzichtige beschouwing van dit alles is dat ik als beginnend psychiater na de ‘analyse’ wat vaker een ‘technisch’ advies gaf (neem pil, verlies gedachte etc.) Maar nu mijn haren beginnen te vergrijzen worden mijn adviezen juist wat minder monotoon. Tegenwoordig zoek ik in gesprekken: wat is jouw ‘verhaal’, wat zijn je kenmerkende levenslijnen, en welke hulp zoek je daarbij?
Vind je het niet interessant John, dat mijn ontwikkeling als psychiater een tak lijkt te zijn die steeds dichter groeit naar waar jouw expertise als ervaringsdeskundige begint: iemands narratief en de menselijke ervaring? Iets ‘omgekeerds’ zie ik bij jou gebeuren, een groei van gedeelde ervaringen richting heel concrete en ‘technische’ aspecten van de hulpverlening. Bijvoorbeeld op het vlak van verplichte zorg. Een rol krijgen in deze ‘harde’ kant van de hulpverlening roept bij ervaringsdeskundigen ongetwijfeld soms ambivalentie op en kan natuurlijk confronterend zijn. Toch zie ik jou steeds vaker met cliënten in de weer om zorgkaarten op stellen, een plan van aanpak te maken of om mee te denken bij zelfbindingsverklaringen. Dat lijkt me soms lastig voor je, maar het is denk ik heel belangrijk werk, waarin de gedeelde ervaringen juist samen met die wat afstandelijkere helikopter-kijk iemand, in de moeilijkste fase van een ontregeling, weer een stap verder kan brengen.
Als ik verder nadenk over die veranderende invulling van het ambacht in de loop van een werkzaam leven, de andere accenten die je gaat leggen in gesprekken en adviezen, vraag ik me ineens ook af: worden jullie als ervaringsdeskundigen ook gevraagd om in de opleiding van de psychiaters een rol te vervullen? En omgekeerd? Ik ben nieuwsgierig hoe jij daarnaar kijkt. Er is ongetwijfeld wederzijdse winst te behalen, maar ik kan me ook voorstellen dat er pas na genoeg werkervaring echt ruimte komt om elkaars wederzijdse meerwaarde in te zien.
We spreken hier vast nog eens wat langer over door, wat mij betreft zittend voor die openhaard in dat fonkelnieuwe interieur omringd door de warmte van mens en vuur.
Groet ! Roland
——
Hey geleerde man van het volk, Roland!
Inderdaad het kantoor ziet er mooi uit! De chesterfieldbank met de haard maakt de helende gezonde omgeving helemaal af! Directie bedankt hiervoor! Het was wel even wennen dit gerenoveerde gebouw en onze nieuwe FACT-teamkamer. Door de prikkels van al het nieuwe was ons overleg als team ook anders dan anders en doordat onze teamleider later kwam. Het was lekker chaotisch en voor mij een leuke start van een nieuwe periode om weer dichter bij de cliënten te zijn. Het was dus wennen maar ik ken dit gebouw al bijna vijfentwintig jaar. Ik kwam hier dagbesteding doen toen ik beschermd woonde. Eerst bij de hobby later in een arbeidsproject als keukenhulp, barman en ober. Ik had daar een leuke tijd met lekkere vlamtosti’s, kwarktaarten en Captains diner. Nu na al die jaren weer terug als ervaringsdeskundige hulpverlener. Het voelt goed dat ik al die stappen heb gezet! Wel met in mijn achterhoofd al die mensen die nog moeten vechten voor een plekje of die de strijd dreigen te verliezen. Hopelijk kan deze locatie en aanbod in ontmoeting, dagbesteding en hobby voor veel cliënten positief uitpakken. Een plek waar mensen op terug kunnen vallen. Mooi, want er zijn al zo weinig vluchtheuvels in de maatschappij tegenwoordig.
Wat fijn Roland dat je voor verdieping gaat! Zeker interessant dat congres. Pasgeleden ben ik geïnterviewd voor een boekje over suïcide en vertelde ik hoe ik dat onderwerp zie. Dus over dat congres daar wil ik graag met jou over praten. Ik denk weleens aan de dood. Zeker als het minder gaat. Maar juist daardoor heb ik een goede verbinding met cliënten die ook hiermee worstelen. Want we delen dezelfde psychische uitdaging.
Goede professionele hulp is belangrijk. Jij groeit als psychiater dichter naar het verhaal van de cliënten toe. Dat vind ik knap. Instrumenten als een luisterend oor en echt gemeend geïnteresseerd zijn in de ander zijn eigenlijk voor de hand liggend. Maar ik begrijp dat als psychiater je in de basis eerst de behandeling en medicatie leert. Het is fijn dat je de ruimte voelt om samen met de cliënten te kijken naar bijvoorbeeld wat voor hen de kwaliteit van leven is? Op dat soort vragen stel ik me zo voor heb jij een breed pallet. Jij stelt die vragen die meer betrekking hebben op de leefwereld, dit kan je omdat het jasje van de psychiater jou niet in de weg zit. En dat is niet elke psychiater gegeven.
Voor mij als ervaringsdeskundige is het meer in de leefwereld staan natuurlijk gewoon maar ik wil ook die systeemwereld begrijpen. Bij het maken van een zelfbindingsverklaring gebruik ik mijn ervaring als cliënt en die als ervaringsdeskundige en hulpverlener. Het is voor mij altijd zo geweest, dat je een systeem pas kunt veranderen als je er zelf inzit. Niet omdat hulpverleners het slecht doen maar omdat ik denk dat ik iets toevoeg wat anderen niet hebben. Ervaring en inlevingsvermogen helpen mij hierbij en daardoor kan ik het verschil maken.
Een rol als ervaringsdeskundige in de opleiding van de psychiater is heel belangrijk. Niet het opgesmukte verhaal van de eenling die hersteld is maar juist het echte verhaal van vele anderen. Over verlieservaringen en uitsluiting. Wat het oplevert niet meer te separeren en mensen zoveel mogelijk thuis behandelen. Dit is dan een stap dichter bij de leefwereld van de cliënt en maakt dat mensen eerder en beter herstellen. Ook als iemand tien keer is opgenomen stel je nog de vraag: houden we rekening met de autonomie en de eigen regie van de cliënt? Dit zou dan terug kunnen komen in de opleiding van elke hulpverlener. In het geval van de psychiater zou ik het daarbij willen hebben over hun beeld van de cliënten. Immers ieder mens is uniek en vaak treft het verlies van gezondheid daarbij zeker gewone mensen. Het begrip dat je als psychiater weet dat de cliënt niet altijd de dader is maar juist vaker het slachtoffer is van ontwrichtende situaties. Het zou ook helpen wanneer ervaringsdeskundigen laten zien hoe zij anders dan enkel met medicatie aan hun herstel hebben gewerkt. Wat is helpend en wat niet, kan een belangrijke les opleveren die de ervaringsdeskundige samen met de psychiater onderzoekt.
In de scholing tot ervaringsdeskundige heeft het overgrote deel ervaring in de psychiatrie. Er wordt aandacht besteed aan de diagnoses en ziektebeelden. De psychiater zou voor de klas uit kunnen leggen waaruit de studie en beroep van een psychiater bestaat. En waar de psychiater naar kijkt in het contact met cliënten en het stellen van diagnoses. Het zou helpend zijn om uit te leggen naar het waarom en wanneer van welke medicatie. Ook hoe men tot crisismaatregelen komt en waaruit de nieuwe wet verplichte ggz bestaat. De psychiater kan uitleggen waarom hij bepaalde beslissingen neemt. De psychiater zou kunnen vertellen wat zijn aandeel is in herstelondersteunende zorg met name op het vlak van psychotherapie die hij zelf heeft geleerd. Veel studenten voelden of voelen zich als cliënt vaak niet goed gehoord door de psychiater. Dit komt uit negatieve ervaringen met bijvoorbeeld medicatie of behandeling. Soms is de ervaren verlieservaring hierin een van de redenen geweest om ervaringsdeskundige te worden. Het samen hiernaar kijken door de ervaringsdeskundige en de psychiater kan wellicht tot verrassende inzichten zorgen. Beeldvorming van en naar elkaar toe kan verbeteren wanneer deze samen optrekken op de werkvloer. Zoals wij doen.
Zo zie je maar, we kunnen leren van elkaar! Maar ja, dat wist je al.
Ik verheug me maandag als ik op de locatie ben al op een vlamtosti of kwarktaart.
Tot later!
Hartelijke groeten John